शेती व पशुपालन विभाग

               गांडूळ खत तयार करणे 

ज्ञानदा विद्यामंदिर नारायणगाव येथे आठवीचे व नववीचे विद्यार्थी गांडूळ खत तयार करण्यास शिकले .    

गांडूळ खत म्हणजे गांडूळे सेंद्रिय पदार्थ खाऊन जी विष्ठा बाहेर टाकतात त्याला गांडूळ खत असे म्हणतात.

    गांडूळ खत तयार करण्यासाठी लागणारा बारा फूट लांब चार फूट रुंद व तीन फूट उंचीचा गांडूळ खताचा रेडीमेड बेड शाळेकडे होता. 

त्या बेडमध्ये विद्यार्थ्यांनी शाळेच्या परिसरातील झाडाचा पालोपाचोळा बेडच्या तळाशी टाकला त्यावर शेणखताचा थर परत पालापाचोळ्याचा थर शेण खताचा थर असे एक आड एक थर देऊन गांडूळ खताचा बेड भरून घेतला व गांडूळ खत चाळल्यानंतर त्यामधून जे इसीनिया फोएटीडा जातीची गांडूळ निघाले होते ते विद्यार्थ्यांनी बेडमध्ये टाकले. व बेडला भरपूर पाणी सोडले. चार महिन्यांमध्ये गांडुळे हा पालापाचोळा व शेणखत खाऊन चांगल्या प्रतीचे गांडूळ खत तयार करतात. आपण बेड मध्ये किती प्रमाणात गांडूळ सोडतो यावर गांडूळ खत तयार होण्याचा कालावधी डिपेंड असतो.

  * गांडूळ खताचे फायदे--1) गांडूळ खतामुळे जमिनीचा पोत सुधारतो. 2)जमिनीची उत्पादन क्षमता वाढते. 3) पाणी देण्याचा कालावधी कमी होतो. 4)रासायनिक खतांवरचा खर्च कमी होतो.5) बाष्पीभवनाचे प्रमाण कमी होते.6) जमिनीतील जिवाणूंच्या संख्येत वाढ होते 7) गांडूळ खातात ह्युमसचे प्रमाण जास्त असल्याने नत्र स्फुरद पालाश पिकांना लगेच उपलब्ध होते.